|
|
Maksim Baćović, vojvoda
- 1876 (20. januar) Sukob (na potezu Radovan ždrijelo - Suva smokva) između osmanskih snaga i jedinica pod komandom: vojvoda Maksima Baćovića i Peka Pavlovića. U toj borbi smrtno strada banjanski vojvoda Maksim Baćović (1848 – 1876). U 24. godini bio je imenovan za najmlađeg crnogorsko-hercegovačkog vojvodu. U 1875. godini imao je više sukoba sa osmanskim snagama. 13. oktobra 1875. sa vojvodom Pekom Pavlovićem, nanio težak poraz Osmanlijama u Glavskom dolu.
 
Sultan Abdul Haamid IISee page for author [Public domain, Public domain or Public domain], via Wikimedia Commons
- 1876.
 Abdul Hamid II (1842 - 1918) sultan Osmanskog carstva, do februara 1909. godine.
Država je za vrijeme njegove vladavine pretrpjela velike poraze i teritorijalne gubitke. Sa crnogorskim knjazom Nikolom susretao se dva puta, u Carigradu (1883. i 1899. godine). Prilikom prvog susreta , poklonio je crnogorskom vladaru dvorac "Emirgijan" i jahtu "Timzah" (kojoj je u Crnoj Gori promijenjeno ime u "Zmaj"). Godine 1899. knjazu Nikoli poklonio je jahtu "Mirmara", a 1905. jahtu "Zuzu" (preimenovana u "Rumiju"). Nosio je nadimak "krvavi sultan". Protiv njegove despotske vladavine (1908. godine) izbio je Mladoturski ustanak. Zbačen je sa prijestola u februaru 1909. godine.
Bakić Mitar
- 1876. istoričar i diplomata, Bakić Mitar (1852 - 1903) objavljuje studije: "Crna Gora pod upravom vladika" i "Crna Gora novog vremena" (izdate na ruskom jeziku, u Petrogradu). Od 1896. je opunomoćeni konzul Crne Gore u Carigradu, gdje je i preminuo.
- 1876 (jun) Crna Gora raspolaže sa 23 bataljona redovne vojske i 6 bataljona garde (7 brigada) sa ukupno 16700 vojnika i dvije brdske baterije.
- 1876 (9. jun) Tajna vojna konvencija o savezu između Crne Gore i Srbije u borbi protiv Turske. Operativno dejstvo nije utanačeno.
- 1876 (pred rat) telegrafska linija između Orje Luke i Ostroga.
 Saborni Hram Sv. Vasilija Ostroškog, u Nikšiću,
podignut 1900.god. u slavu poginulih crnogorskih i hercegovačkih
boraca u ratovima 1875 - 1880.
- 1876. do 1878. godine,
 crnogorsko - turski rat ("Velji rat"). Dana 30. juna, Crna Gora je objavila rat Turskoj. Crnogorskoj vojsci se priključuje 10 - 12 bataljona hercegovačkih i vasojevićkih ustanika.
 Glavna ratna zastava (alaj barjak)
knjaza Nikole I
- 1876. nakon objave rata Osmanskom carstvu, crnogorski knjaz Nikola I predao deset barjaka hercegovačkim bataljonima, a barjaktaru Zirojević Jovici poseban alaj-barjak (vrhovni ratni barjak Hecegovaca).
- 1876 (4.jul) u ratu sa Turskom, vojska Crne Gore prelazi hercegovačku granicu, kod Velimlja. Spaja se sa hercegovačkim ustanicima (10 bataljona). Crnogorska vojska izbija na Nevesinjsko polje, 15. jula.
- 1876. Crnogorska vojska se prvi put koristila trubnim znacima, za pokretanje svojih jedinica.
Vojvode, Božo Petrović i
Ilija Plamenac
- 1876 (od 10. jula do 14. avgusta) Fundinska operacija turske albanske vojske. Utvrđeni turski Medun je bio opsjednut od strane Crnogoraca. Vođene su četri bitke sa Crnogorcima, u predjelu Kuča (Fundina). Turci su pretrpjeli više poraza i imali oko 9500 mrtvih i 4800 ranjenih vojnika (najveći poraz turske armije u toku "Veljeg rata"). Crnogorci su ukupno imali 922 mrtva i 2116 ranjenih vojnika.
- 1876 (23. jul) poraz crnogorskog odreda Stanka Radonjića na Bišini (Hercegovina). Povlačenje crnogorske vojske, njeno obnavljanje i čekanje (kod Vučjeg Dola) blizu Bileće, na konačan obračun sa Turcima.
- 1876. (28. jul) Bitka kod Vučjeg dola (6 km istočno od Bileće) i velika pobjeda crnogorske vojske, nad turskom vojskom Muhtar-paše. Komandovali su, pored knjaza Nikole : serdar Jole Piletić, serdar Bajo Bošković, vojvoda Peko Pavlović Nikolić i vojvoda Petar Vukotić
Turska vojska se po porazu (4000 poginulih i ranjenih vojnika) povukla u Bileću, a zatim prema Trebinju. Crnogorci su zaplijenili 3000 pušaka, 150 sabalja, 5 topova, 21 zastavu i mnogo ratnog materijala.
- 1876 (6. avgust) poraz turske vojske od Crnogoraca, u borbi za brdo Trijebač (Piperi).
- 1876. (18. avgust )od strane ustanika uništene Husein-pašine turske kule na: Kruševu, Previji, Pšeničištu, Gračanici, Gornjoj Ržanici, Sućesci i Lugama. Turci pale Veliku, Gornju Ržanicu i Novšiće.
- 1876. (19. oktobar) kučki odred Marka Miljanova oslobadja
 Medun, a Crnogorci opsadiraju Podgoricu.
- 1876. do 1878. godine (u crnogorsko-osmanskom ratu) Crnogorci su pod komandom Miljana Vukovića Vešovića izvojevali pobjede nad voskom: Ali-bega Gusinjskog (u Grnčaru i na Jerinoj glavi) i Mehmed Ali-paše (Bukova poljana i kod Moračkog manastira).
Delegati Carigradske konferencije, 1876/77.
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1876. 11. decembra, do 20. januara 1877. godine, Carigradska konferencija, na inicijativu V. Britanije, sa predloženim uslovima za mir (imedju ostalog i proširenje granica Crne Gore) ali koja nije donijela konkretne rezultate.
- 1876. novi talas muhadžira (muslimanske izbjeglice) koji su se sa ratom izgubljenih prostora sa vojskom povlačili prema Osmanskom carstvu. Oko 1,5 milon muhadžira je napustilo Balkan u periodu od 1878. do 1918. godine (bez uvida u broj ilegalnih prelazaka). Iz Crne Gore, posle 1878. godine, izbjeglice su se upućivale prema Novopazarskom sandžaku, Hercegovini, Bosni, Albaniji, Makedoniji, kao i brodovima (iz Bara i Ulcinja) prema Maloj Aziji. Porta je 1878. osnovala Komisiju za muhadžire, koja je brinula o prihvatu i organizovanju smještaja za izbjeglice.
- 1876. Više od 50 osnovnih škola u Crnoj Gori, sa više od 3000 učenika i 62 učitelja.
- 1876. Čuturilo Stevo (1846 - 1939) ličanin, dobrovoljac u Hercegovačkom ustanku (1875) i ratni dopisnik ("Glasa Crnogorca" i "Berliner Tagblatta") iz Bitke na Vučjem dolu, nastavnik Pomorske škole u Herceg Novom (od 1876) postavljen je za urednika "Glasa Crnogorca". Od 1878. do 1882. godine glavni je školski nadzornik (autor Bukvara i Prve, Druge u Treće čitanke za crnogorske osnovne škole). Uradio nacrt prvog crnogorskog Zakona o obaveznoj nastavi. 1883. napustio Crnu Goru zbog sukoba sa vlastima države.
- 1877 (2. februara) Kolašin je izdvojen iz Bosanskog i priključen Kosovskom vilajetu.
- 1877 (28. februar) zaključen mir između Srbije i Turske, ali ne i između Turske i Crne Gore.
- 1877 (16. april) Crna Gora ne pristaje na zaključenje mira sa Turskom, jer joj to (obzirom na postignute ratne uspjehe i teritorijalne pretenzije) nije odgovaralo.
- 1877. objavljena knjiga Viljema Dentona (1815 - 1888) "Crna Gora, njen narod i njegova istorija" (zapažanja tokom boravka u Crnoj Gori, 1865. godine, objavio je najprije u dva nastavka, 1866. u londonskom časopisu "Good words").
- 1877 (24. aprila) rusko-osmanski rat.
- 1877. turska pohara manastira
 Dobrilovine.
Toke
[Public domain], via Wikimedia Commons - By Lazar Pejović
- 1877. (11. jun) Bitka na Bukovoj Poljani, nakon iznenadnog napada vasojevićkih bataljona vojvode Miljana Vukovića Vešovića). Poraz turske vojske, kojoj je stradalo više od 800 vojnika (zaštitnica Mehme ali pašine vojske iz Berana). Crnogorci su imali 50 poginulih.
- 1877 (12. jun) Bitka za Manastir Moraču. Mehmed ali paša je nastupao u tri kolone prema manastiru. Braneći im pristup, morački bataljoni, uz iznenadan bočni napad bataljona iz Vasojevića, razbili su tursku vojsku (zahvaljujući izvanrednom rasporedu boraca vojvode Miljana i senatora Pejovića). Od totalne katastrofe, trupe Mehmed ali paše je spasio dolazak noći. Preko 1500 turskih vojnika je palo u moračkoj bici (iz stroja izbačeno njih 4000).
Alaj barjak (glavna ratna zastava) Nikole I Petrovića
By Lazar Pejović [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1877 (od 4. jula) ofanziva turske vojske Sulejman-paše na crnogorske snage iz pravca Hercegovine ka Ostroškom klancu. Turci su izgubili oko 4000 ljudi (po podacima austrijskog izvještača : 4 bataljona poginulih i ranjenih turskih vojnika). Istovremeno, odbacivanje sbaga Ali-Saib paše iz Spuža, na Martinićima, 4. jula od strane crnogorskih snaga Ilije Plamenca i sprečavanje njihovog potpunog sjedinjenja sa nadolazećom turskom vojskom iz Hercegovine. Nakon stalnih napada, Turcima iz Hercegovine je kod Šobajića (23. juna) od strane Crnogoraca nametnuta borba prsa u prsa -noževima, što ih je dodatno iscrpilo, tako da su se njihove snage sklonile u utvrđeni Spuž.
Ove su neprekidne borbe (od 17. do 25. juna 1877. godine) ostale poznate kao "Devet krvavih dana". Mada se Sulejman-paša u Spužu spojio sa Ali-Saib pašinim trupama, usled iscrpljenosti nije preduziman dalji napad u pravcu Cetinja. Po naređenju Porte, Sulejman-paša je ubrzo, sa glavninom turskih snaga, iz Crne Gore upućen na bugarski front, radi sukoba sa Rusima.
Crnogorske stotinaške ratne
zastave u vrijeme Nikole I
Stari grad Bar, prije 1877. godine.
- 1877 (krajem jula) vojska Crne Gore zauzima Bileću. Od daljih osvajanja u Hercegovini i spajanja granica sa Srbijom - spriječena je od strane austro-ugarske vlade. Stoga svoja dalja osvajanja, u Primorju, Crna Gora tajno planira, zbog predvidljivih reakcija Beča.
- 1877. Crnogorci zauzimaju osmansku tvrdjavu Nehaj, ali je sledeće godine po odlukama Berlinskog kongresa pripala Austrougarskoj. Bez vojne funkcije, brzo je napuštena. Od XX vijeka tvrdavu nazivaju i Haj-Nehaj.
- 1877. oslobadjanje oblasti Mrkojevića (kod Bara) od strane crnogorske vojske. Muslimani se povlače u turski Skadar, ali se na poziv knjaza Nikole I vraćaju na svoja imanja. U Knjaževini Crnoj Gori, potpali su pod Primorsku nahiju (Barski okrug).
Pop Milo Petrov Jovović (1824 – 1877) četovođa (sr.wikipedia.org–Veljko95-GNU ver.1.2/CC BY-SA3.0 RS)
- 1877. (11. jul - 9. septembra) crnogorska opsada Nikšića. Tom prilikom, komandujući sa odredom koji je napadao Bedem sa zapadne strane, poginuo je poznati četovodja, pop Milo Jovović.
- 1877. Nikšić osvojen (9. septembra) od strane Knjaževine Crne Gore, kojoj je pripojen.
 
Vojvoda Mašo Vrbica (1876)
Josef Mukařovský [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1877. Vojvoda Mašo Vrbica (1833 - 1898) komandant crnogorske artiljerije od 1858. godine, rukovodio je dijelom snaga u napadu na Nikšić, a 1877/78. komanduje glavninom crnogorskih snaga u napadu na Bar. Od 1879. do 1884. godine je prvi ministar unutrašnjih djela Knjaževine Crne Gore.
- 1877. Pješivci naseljavaju sela u Nikšićkom polju (Straševina, Kličevo i Studenica).
- 1878. ustanovljena crnogorska Medalja za rat.
- 1878. Spič pripao Austriji.
Stari Bar
- 1878. (8. januar) oslobodjenje grada Bara od strane vojske Crne Gore (grad je od Mletačke republike bio predat Osmanlijama, 1571. godine). Kao hrabrom i upornom braniocu grada, Ibrahim-begu, osmanskom komandantu, od strane knjaza Nikole I je odmah povraćena predata sablja (prije nego je sa nizamima otišao za Skadar).
Već u jesen iste godine, otvorena je osnovna škola, 1879 pošta i započeta izgradnja puta za Virpazar.
Osmanski Ulcinj
- 1878. (18/19. januar) crnogorska vojska oslobađa Ulcinj od Osmanlija, ali ga je jula iste godine morala vratiti.
- 1878 (januar) Pristan
, kod Bara: prvi poznati izgled (na crtežu). Objavljeno u "Ilustrated London News" (rad Vilijema Evansa). Skromno pristanište (kameni nasip i mali drveni gat) za potrebe grada Bara (danas Stari Bar) u jugoistočnom dijelu zaliva pod Volujicom, zvano još i Mandrać (Mandracchio)
imalo je u tom periodu samo tursku carinsku ispostavu (karantinska zgrada) i jednu stanicu austro-ugarske poštanske službe. Parobrodi nijesu mogli pristajati (redovno saobraćali samo do austro-ugarske Budve) a pokušaj jednog (vlasništvo firme "Prini e Tartaglia") se završio lomom starog turskog drvenog gata (1880) zamijenjenog kamenim (ing. Josip Slade).
- 1878. Knjaževina Crna Gora, od Turaka oslobodila tvrđavu Lesendro i ostrvo Vranjinu, na Skadarskom jezeru.
- 1878. (27. januara) osvojenu tursku tvrdjavu Grmožur (na Skadarskom jezeru) Crnogorci ukazom knjaza Nikole pretvaraju u zatvor.
- 1876 – 1878. godine, tokom Veljeg rata, iz 28 bataljona – u sukobima sa Osmanlijama je poginuo 61 barjaktar.
- 1878 (3. mart) odredbama Sanstefanskog mira, Crnoj Gori je zagarantovana samostalnost i teritorijalno proširenje.
- 1878. dio Vasojevića sa središtem u Andrijevici, ulazi u sastav Knjaževine Crne Gore.
 Berlinski kongres, 13. jula 1878.
 Rezultati Berlinskog kongresa,
1878. godine
- 1878. (13. jula) Berlinski kongres. Budući da su nezavisnost Crne Gore sve velike sile već ranije neformalno priznale, ona je odredbama Kongresa samo potvrdjena : Crnoj Gori priznaju nezavisnost Visoka porta i sve one visoke ugovorne strane koje to dosad nijesu učinile (Velika Britanija). Ovim je crnogorska nezavisnost prvi put i zvanično priznata. Država se više nego dvostruko teritorijalno proširila, sa površinom od 9475 km2.
 Knjaževina Crna Gora,
1878. godine
- 1878. službeni naziv za crnogorsku putnu ispravu je: Crnogorski pasoš – Passeport Montenegrin.
- 1878 (9. oktobra) Kolašin je predat Crnoj Gori po odredbama Berlinskog kongresa (njegova predaja crnogorskim vlastima je odugovlačena). Stanovnici su se iseljavali ka gradovima u dolini Lima i dalje, u Tursku. Donji Kolašin (oblast Mojkovca) ostao je u Osmanskom carstvu.
Novopazarski sandzak, 1878. godine
-
1878. Nezadovoljni odlukama Berlinskog kongresa, kojima su Knjaževini Crnoj Gori pripali Plav i Gusinje, Ali-beg Šabanagić Gusinjski i njegove pristalice, uz veliku podršku naroda - vrše pripreme na organizovanju otpora crnogorskom nastojanju uspostavljanja kontrole.
- 1878. Šestani (kraj i pleme u opštini Bar) nakon Berlinskog kongresa ulaze u sastav Crne Gore. Najveci dio Šestana porijeklo vodi iz Škrelja. Najprije su bili pravoslavni, pa posredstvom barskog nadbiskupa, prelaze na katoličanstvo. U Knjaževini Crnoj Gori su imali svoju kapetaniju.
- 1878. (septembar) austrougarske trupe artiljerijski razaraju utvrdjenje Klobuk.
-
1878/79. Mehmed Šemsikadić (1827 - 1887) pljevaljski muftija, pružio je otpor nastupajućoj austrougarskoj vojsci, ratujući sa svojim ljudima u Bosni Po povlačenju (izbjegavši opkoljavanje) planirao odbranu Sandžaka (u kome je cjelokupnu vlast uzeo u svoje ruke) sve do Novopazarske konvencije (21. aprila 1878) sklopljene između Austrougarske i Turske (Abdul Hamida II). Osmanska vlada će zadržati administrativnu vlast u Novopazarskom sandžaku.
- 1878. Okupacija Bosne i Hercegovine od strane Austrougarske monarhije (shodno Berlinskom ugovoru). Bosna i Hercegovina su formalno-pravno ostale dio Osmanskog carstva.
- 1878. utvrđena granica Crne Gore prema Hercegovini, ostala je nepromijenjena do danas.
- 1878. masovnije iseljavanje muslimana iz gradova, koji su odlukama Berlinskog kongresa pripali Crnoj Gori. Knjaz Nikola je proglasima i na drugi način pozivao muslimane da se ne sele. Samo iz Nikšića, od 410 muslimanskih porodica, iselilo se 391 (1877. godine).
- 1878. Visarion Ljubiša, episkop Zahumsko-raške eparhije.
- 1878. U Knjaževini Crnoj Gori ponovo formirana Brdska nahija, do 1910. godine, kada prelazi u Brdsku oblast.
- 1878. Bokokotorska pravoslavna eparhija pokriva crkveni prostor od Sutomora do Dubrovnika.
Inženjer Josip Slade (1828 - 1911) iz Trogira
- 1878. Nadinženjer Josip Slade (1828 - 1911) iz Trogira, upućen je u Knjaževinu Crnu Goru od strane Austrije, na zahtjev crnogorskih vlasti, u cilju izvođenja radova na Pristanu (Bar) Ulcinju, Valdanosu i Sv. Nikoli, kraj rijeke Bojane. Godine 1878. projektovao je prvi kolski put u Knjaževini Crnoj Gori, kao i veliki broj drugih putnih pravaca (između ostalog i 25 lovćenskih serpentina, 1884. godine).
Značajna su njegova arhitektonska rješenja: Zetski dom (1884 - 1888) i
Zgrada austrougarskog poslanstva (1896 - 1899) na Cetinju, Dvorac knjaza Nikole, u Nikšiću (1900) prvi regulacioni plan ovog grada (1883) projekat Carevog mosta kraj Nikšića (izgrađen 1894) kao i Lazaret u Meljinama.
- 1878. početak planske državne akcije na izgradnji kolskih puteva u Crnoj Gori, do 1914. godine. U ovom periodu je izgradjeno 532,5 km puteva. Izmedju ostalog, izgradjeni su: 1880. most u Barskom polju i na Cijevni; 1882. put Krčanik - Cetinje - Cuce - Grahovo i most kod Bioča; 1883. most na Sitnici;
1884. završen put Cetinje - austrijska granica i Vjeternik - Kolašin - Trešnjevik; 1885. put Podgorica - Plavnica i Vir - Bar i gvozdeni most na Sušici; 1886. put Podgorica - Danilovgrad; 1888. mostovi: na Jabuci, u Rijeci i u Spužu; 1989. most na Maloj Rijeci; 1890. put Rijeka (Crnojevića) - Podgorica i Carev most (Prijespa); 1891. most u Danilovgadu;
1892. put Danilovgrad - Nikšić; 1894. most na Sušici pod Garcem; 1895. Vukov most, kod Nikšića; 1896. most pod Brezovikom; 1897. most na Viru Gornjepoljskom; 1898. put Čekanje - Danilovgrad; 1901. put Nikšić - Župa; 1902. most na Smokovcu. 1905. put mateševo - Andrijevica, put Rijeka - Vir, most na Viru, most na Spužu, put Nikšić - Grahovo i put Nikšic - Šavnik;
1906. put Bar - Ulcinj , put Cetinje - Lovćen, i put Spuž - Ždrebaonik; 1907. most u Polimlju; 1908. put Podgorica -Kolašin, most kod Bioča i most u Zupcima.
Simo Popović, vojvoda
- 1878. Popović Simo (1846 - 1921) sekretar knjaza Nikole, sa titulom vojvode imenovan za prvog guvernera Primorske oblasti, u Ulcinju (obavljaće tu funkciju 15 godina). Bio je istaknuti kulturni i javni radnik: prevodilac, novinar, političar i državnik. Rođen u Tovarniku (Srem) u Crnu Goru je (po pozivu knjaza) došao 1870. i spada u izvanjce koji su u njoj najduže boravili (oko četri decenije).
Bio je urednik "Crnogorca" i "Glasa Crnogorca". Od 1896. je ministar prosvjete i crkvenih poslova. Bio član Državnog savjeta i Ustavnog odbora. Njegovi "Memoari" štampani su 1995. godine.
- 1878. službeni naziv za pasoš: "Crnogorski pasoš - Passeport Montenegrin". Posljednji crnogorski pasoši u XX vijeku izdati su 1921. godine.
- 1878 - 1880. firma "Prini e Tartaglia", iz Splita - do Pristana, Vira i Rijeke Crnojevića, sa tri parobroda dovozi hranu za potrebe crnogorske Vlade.
 Crnogorska četna zastava,
poslije 1878. godine
Bećir - beg Osmanagić
- 1879 (februar) Bećir - beg Osmanagić (? - 1905. Podgorica) poslednji osmanski beg u Podgorici, na čelu delegacije podgoričkih muslimana, izražava lojalnost crnogorskom knjazu Nikoli I. Poslije oslobođenja Podgorice, od knjaza dobija crnogorsku vojvodsku titulu. U odvraćanju podgoričkih muslimana od napuštanja Crne Gore - imao je presudnu ulogu. Osnivač je čitaonice u Podgorici (1881).
- 1879 (februar) nakon niza odlaganja, Crnoj Gori od strane Turske predati: Žabljak Crnojevića, Spuž i Podgorica.
- 1879. (posle) Berane naseljava muslimansko stanovništvo iz Podgorice, Nikšića, Kolašina i drugih mjesta, što utiče na njegov ekonomski i privredni razvoj.
- 1879. osnovan Veliki Sud (najviša sudska instanca u Crnoj Gori). Ukinut je Senat i osnovan Državni savjet i ministarstva.
- 1879. Ministarstvo unutrašnjih djela Crne Gore. Kapetani su podređeni načelniku Upravnog odjeljenja u sklopu ovog Ministarstva.
- 1879. osnovana Kneževska crnogorska uprava pomorstva
, na Cetinju (za region Bara i Ulcinja).
 Pomorske (trgovačke)
zastave Crne Gore
- 1879. osnovano Kapetanstvo luke na Pristanu (danas Bar) od strane Kneževske crnogorske uprave pomorstva na Cetinju.
- 1879. Antun Zakarija (iz austro-ugarskog Dubrovnika) prvi je kapetan Pristana, kod Bara. Uspostavio je lučku i pomorsku službu na Crnogorskom primorju i Skadarskom jezeru. Odlikovan je od knjaza Nikole I, a na čelu Kapetanstva luke nalazio se do 1901. godine.
- 1879. - 1914. na Cetinju je službovalo sedam diplomatskih predstavnika Austrougarske monarhije.
- 1879. Poslanstvo Crne Gore u Carigradu (opunomoćeni ministar 1879. godine – vojvoda Stanko Radonjić; vojvoda Gavro Vuković, do 1880. a kao otpravnik poslova, od 1882 – 1884. godine). Kasnije su na ovo mjesto imenovani: Mitar Bakić (do 1886) Mitar Plamenac (do 1889) Mitar Bakić (do 1902) Jovan Matanović (do 1907) Dušan Drecun, Dušan Gregović (do 1909) Jovo Popović (do 1912) i Petar Plamenac (do oktobra 1912).
- 1879 (od novembra) svetionik ("fenjer") na Volujici, iznad Pristna (kod Bara) dometa deset nautičkih milja.
- 1879. otvorene pošte u Starom Baru i Pristanu.
- 1879 (mart) vojvoda Simo Baćović (1822 - 1911) prvi je komandant novoformirane Hercegovačke brigade. U borbama sa osmanlijama, tokom Veljeg rata, od 1876. kao vojvoda komandovao Banjanskim bataljonom.
Pavle Rovinski
- 1879 (maj) doputovao ruski naučnik i publicista Pavle Apolonović Rovinski (1831 – 1916). Sa manjim i većim prekidima, ostao u Crnoj Gori - 27 godina. U kulturno-prosvjetnom i javnom životu Crnogoraca učestvovao aktivno, putujući i proučavajući razne vidove narodnog života.
O Crnoj Gori je napisao oko dvadeset monografskih publikacija i više od 170 bibliografskih jedinica (studije, rasprave, članci, prilozi i prikazi) na ruskom jeziku, a dijelom u crnogorskoj i srpskoj periodici. O Crnoj Gori, najznačajnija je višetomna edicija: "Crna Gora u prošlosti i sadašnjosti" (izdanja u tri toma sa šest svezaka - Ruske Akademije nauka i umjetnosi, u Sankt Peterburgu, od 1888. do 1915).
 
Austrougarskih 10 guldena (1880)
- 1879. Ministarstvo finansija Crne Gore - kurs raznog stranog novca, koji cirkuliše na teritoriji Crne Gore, utvrđuje prema austrijskom državnom novcu (objavljivao se u sl. dijelu lista "Glas Crnogorca"). Cirkulisali su zlatni dolari,rublje, napolondri, italijanske i turske lire, funte i dr. Crna Gora neće imati svoju monetu do 1906. godine.
- 1879. (10. septembra) Austro-ugarska vojska okupira Pljevlja, do 1908. godine, formirajući u njima svoj garnizon (čl. 25. Berlinskog ugovora). Turci zadržavaju upravnu vlast. Ova dvostruka okupacija je obuhvatila i Bijelo Polje.
-
1879 (novembar) Zauzimanje dvije karaule i sela na prilazima Plavu, sa koncetracijom dijela crnogorskih vojnika (mobilisani iz Vasojevića, Kuča, Morače, Bjelopavlića, Bratonožića i Rovaca, pod komandom vojvode Marka Miljanova).
Ali-paša Šabanagić (Gusinjski)
-
1879 (4. decembar) Boj na Nokšiće. Nezadovoljni odlukama Berlinskog kongresa, kojima su Knjaževini Crnoj Gori pripali Plav i Gusinje, Ali-beg Šabanagić (Gusinjski) i njegove pristalice, uz veliku podršku naroda - organizuju otpor Crnogorcima (pod komandom Marka Miljanova).
Oglušuju se i o sultanovu naredbu: da Crna Gora uspostavi kontrolu nad teritorijom, shodno odlukama Berlinskog kongresa. Pomognuti sa dobrovoljcima iz Donjeg Kolašina i Bijelog Polja i nekim albanskim plemenima, najviše Rugovcima, Plavljani su (kao dio gusinjske kaze) izvojevali veliku pobjedu i natjerali crnogorske snage na povlačenje.
U četvorosatnom boju poginuli su i organizatori otpora crnogorskoj vojsci: Jakup Ferović, plavski barjaktar Omer Basuljević i Arif Bašić.
-
1880 (8. januar) Boj na Murini
. U cilju sprečavanja pokušaja pregrupisanja Crnogoraca (utaborenih na Murini, sjeverno od Nokšića) Ali-beg Šabanagić (Gusinjski) vrši napad na njih i uz pomoć obližnjih albanskih plemena odnosi pobjedu.
-
1880. Ali-beg Šabanagić (1828 - 1889) od sultana Abdul Hamida II dobija čin mir-mirana, a sljedeće godine imenovan je za sandžak-bega, novoformiranog Pećkog sandžaka (od tada je poznatiji pod imenom Ali-paša Gusinjski).
- 1880. (posle) Berane naseljava muslimansko stanovništvo iz Podgorice, Nikšića, Kolašina i drugih mjesta, što utiče na njegov ekonomski i privredni razvoj.
- 1880 (26. februar) preko Pristana (kod Bara) uspostavljena prva redovna pomorska veza Knjaževine Crne Gore i svijeta ("Lloydov" parobrod) . Brodovi ove kompanije su na putu za Albaniju doplovljavali u luke Bar i Ulcinj, sve do početka Prvog svetskog rata.
- 1880 (26. februar) prvo počasno isticanje crnogorske pomorsko-trgovačke zastave na "Lloydovom" parobrodu) u Pristanu, kod Bara.
- 1880. (27. novembar) pripajanje grada Ulcinja Knjaževini Crnoj Gori. Nakon sukoba sa turskim snagama oko Plava i Gusinja (1879/1880) na intervenciju velikih sila, Porta je pristala da umjesto ovih mjesta Crnoj Gori ustupi Ulcinj (koji je od strane Crnogoraca već bio osvojen u posljednjem ratu, 18/19. januara 1878. godine, ali vraćen Turskoj na zahtjev velikih sila).
- 1880. osnovana Cetinjska gimnazija.
- 1880. crnogorski konzul u Napulju (Italija) Sebastijan Karmijelo, do 1897.
- 1880. Zbirka Bratovštine "Bokeljska mornarica", u Kotoru (preteča Pomorskog muzeja). Od 1900. godine otvorena za javnost. Danas se Muzej nalazi u baroknoj palati (iz početka XVIII vijeka) plemićke porodice Grgurina.
- 1881. na presto stupa Aleksandar III Aleksandrović (rodjen 1845) ruski imperator, do 1894. godine.
- 1881. osnovana Srpska narodna čitaonica u Baru (tri godine nakon oslobodjenja grada od Otomanskog carstva). Kasnije je nazvana Barska narodna čitaonica, koja 1891. donosi svoj Ustav. Radila je do početka Prvog svjetskog rata.
- 1881. podizanje spomenika knjazu Nikoli, u Starom Baru (na predlog čitaonice) sačinjenog od fragmenata kamene plastike iz starog grada (odvaljenih sa zidova prilikom završnih borbi sa Turcima, 1878). Na spomeniku se nalazi i jedan od "barskih epitafa" , gotovo uništen: srednjovjekovni nadgrobni natpis, koji je bio uklesan na katedralu sv. Ðorda u barskoj tvrdavi.
Krivošije (1885)
- 1881. Bokeljski (Krivošijski) ustanak (Krivosije, Grbalj, Pobori, Maine i Braići) protiv Austrije, kao reakcija vlasti da im nametnu opštu vojnu obavezu. Od 7 - 10. marta je slomljen otpor ustanika. Početkom maja 1882. je razbijen i ustanički odred u Poborima.
- 1881. do 1889. godine, traje drugo masovno iseljavanje srpskog stanovništva iz okoline Pljevalja ("vojnički logor dvije velike carevine") zbog njegovog drastično pogoršanog ekonomskog i političkog stanja.
Visarion Ljubiša
(mitropolit od 1882 - 1884)
- 1882. Visarion Ljubiša, mitropolit crnogorski, do 1884. bio je i prvi crnogorski ministar prosvjete i crkvenih poslova.
- 1882. (16. jul) Austro-Ugarska i Turska vrše zajednički napad na ustanike u pljevaljskom kraju i razbijaju pobunu (17. jul, u Ograđenici). Crna Gora i Srbija se nijesu miješale u ustanak koji je protiv austro-ugarske okupacije izbio širom Hercegovine.
- 1882. Ekonomsko društvo, u Baru
(bez posebnih rezultata).
_b_1_593.png)
Crnogorci, 1887
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1882. cesta Cetinje - Rijeka Crnojevića.
- 1882. postavljen upravitelj crnogorske luke u Svetom Nikoli.
- 1882. Crnogorski knjaz Nikola u prvoj posjeti ruskom caru Aleksandru III Romanovom (1845 - 1894).
- 1882 (1. septembra) do 31. avgusta 1883. godine – prva sistematska meteorološka mjerenja u Crnoj Gori, vršena su u Podgorici, od strane dr Petra Miljanića.
- 1883. knjaz Nikola prvi put posjećuje sultana Abdul Hamida II u Carigradu.
- 1883. prestanak rada osnovne škole u Perastu (neprekidno postojala od 1638).
- 1883. u Londonu, poslove konzularnog agenta za Crnu Goru obavlja Ferle, zatim Jovan Jovanović (1908 – 1910).
- 1883. iseljavanje Hadži-Saliha efendije Suli (prvi muftija crnogorskih muslimana) iz Crne Gore u Carigrad, zbog nesporazuma sa crnogorskim vlastima.
- 1883. Dobrovoljno pozorišno društvo, na Cetinju.
- 1883. do 1908. godine, Pljevlja postepeno dobijaju izgled srednjoevropske varoši : austro-ugarskom izgradnjom modernih vojnih i privatnih zgrada.
Mitrofan Ban
- 1884. Mitrofan Ban (Grbalj, 1804 – Cetinje, 1920) raniji iguman Manastira Morače (od 1870) i arhimandrit (od 1877. godine) izabran je za crnogorskog mitropolita. Hirotonisan je u Petrogradu, 1885. godine. Od 1905. poslanik je u Crnogorskoj narodnoj skupštini.
- 1884. cesta Cetinje - Kotor. Pomoću 25 lovćenskih serpentina, savladano je rastojanje koje u pravoj liniji iznosi 2 km. Put je projektovao inžinjer Josip Slade, iz Trogira.
- 1884. Početak gradnje Zetskog doma, pozorišta na Cetinju.
- 1884. na Cetinju objavljeno djelo: kratki geografsko-istorijski prikaz, "Suštinski opis Crne Gore", autora Jovana (Stefanovog) Baljevića (pseudonimi: Balović, Baleoević, Bolević) nastalo u Sankt Peterzburgu, 1757. godine (najvjevatnije po narudžbini Vojnog kolegija carske Rusije).
- 1885. (11. jula) "Zeta" nedjeljni časopis za književnost i pouku (objavljeno 20 brojeva).
Vila "Topolica", u Baru
(sagrađena 1885) kasnije poznata kao
"dvorac prestolonasljednika Danila" a
danas i kao "dvorac kralja Nikole I".
By Fabizor (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1885. sagrađena Vila "Topolica" u Baru (kasnije poznata kao "dvorac prestolonasljednika Danila") za potrebe kneza Petra Karađorđevića (zeta knjaza Nikole I i kasnijeg srpskog kralja). Otkupljena je od strane Nikole I i pripala njegovom sinu Danilu. Danas ovu vilu nazivaju i "dvorcem kralja Nikole".
- 1886. Crnogorski knjaz Nikola u posjeti ruskom caru Aleksandru III.
- 1886. Antonio Baldaći (1867 - 1950) botaničar, prvi put dolazi u Crnu Goru, u cilju istraživanja. Bio je profesor univerziteta u Bolonji. Do 1997. godine u Crnu Goru je dolazio još šest puta, objavivši više od 30 radova, pretežno o njenoj flori. Poslije 1918. poznat je kao branilac prava Crne Gore i aktivno je pomagao crnogorsku emigraciju u Italiji.
- 1886. (18. avgust) Konkordat Crne Gore i Vatikana (ratifikovan 7. oktobra 1886) definiše položaj rimokatoličke crkve u Crnoj Gori.
Šimun Milinović
- 1886. Šimun II Milinović (1835 - 1910) franjevac, nadbiskup u Baru. U januaru 1887. u Rijeci Crnojevića položio je zakletvu pred kraljem Nikolom. 1894. godine održao je prvo služenje na staroslovenskom i zaslužan je za razvoj tolerantnih vjerskih odnosa u Crnoj Gori.
- 1886. prva građanska škola u Mrkojevićima.
- 1886 (jul) početak redovnog pristajanja grčkih putničkih brodova na Pristanu (kod Bara). Saobraćali do sredine 1887. godine (odustajanje usled konkurencije brodova "Lloyda").
- 1886. obnavljanje manastira Vranjina, od strane knjaza Nikole. (1868. srednjovjekovni manastir je potpuno srušen od strane Turaka, tako da nema ostataka iz ranijeg perioda).
- 1886. Ismail-pašino zdanje (kasniji "Zmajevac") sa imanjem ispod Volujice (kod tadašnjeg Bara) knjaz Nikola I poklanja Jovanu Jovanoviću Zmaju. Poznati ljekar i pjesnik ga je posjetio samo jedanput (20. avgusta 1888).
- 1887. prve dopisne karte u Crnoj Gori.
- 1887. osnivanje Crnogorskog parobrodarskog društva ("Kneževsko Crnogorsko povlašteno parobrodarsko društvo") sa sjedištem u Baru (predsjednik, Jovan Pavlović). Društvo ukinuto 1888. godine, a plovila vraćena ili prodata.
Valtazar Bogišić
- 1888. stupio na snagu Bogišićev Opšti imovinski zakonik za Knjaževinu Crnu Goru.
Zetski dom, pozoriste na Cetinju, iz 1888.god.
By Serguei Trouchelle (Own work (Own photo)) [CC-BY-SA-2.5 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5)], via Wikimedia Commons
- 1888. Knjaževsko crnogorsko pozorište "Zetski dom" otvoreno na Cetinju, predstavom "Balkanska carica" Nikole I.
(Godine 1910. oformljena je prva profesionalna glumačka grupa, na Cetinju).
- 1888.
 smrt Ali-bega Šabanagića (Ali-paše Gusinjskog) na ulazu u Rugovsku klisuru, u blizini Pećke patrijaršije. Ubijen je od strane plaćenika, Mahmuda Raminog Rugovca. Ubistvo se dovodi u vezu sa njegovom djelatnošću oko oslobodjenja Bosne i Hercegovine i Ali-begovim vezama sa Vasom Pelagićem.
Luka u austrougarskom Kotoru,
1890-1900. godine
[Public domain or Public domain], via Wikimedia Commons
- 1888. završena izgradnja puta Bar - Virpazar.
- 1888. (kao i 1910) Ferović Hasan-aga (Haso) organizator je pobune protiv lokalnih osmanskih vlasti, u Plavu.
- 1889. srpsko pjevačko društvo "Bratstvo", osnovano u Pljevljima.
- 1889. Crnogorski knjaz Nikola u posjeti ruskom caru Aleksandru III .
- 1889. suret knjaza Nikole I i sultana Abdul Hamida II, u Carigradu.
- 1889. "Grlica" , državni kalendar Knjaževine Crne Gore, izlazio na Cetinju do 1897. godine.
- 1889. (do 1901) "Prosvjeta", cetinjski casopis.
 
Vojvoda Gavro Miljanov Vuković (1852 - 1928)
- 1889. Vojvoda Gavro Vuković (1852 - 1928) ministar je inostranih poslova Crne Gore do 1905. godine. Penzionisan je kao predsjednik Državnog savjeta Crne Gore, 1907. godine.
- 1889. Konzulat Crne Gore u Belgiji (Teodor Hoen, do 1919. pa Fransoa Remeker).
- 1889 (novembar) do 1892. godine, sjedište crnogorke vojne muzike nalazi se u Podgorici (u nekadašnjoj kući Jusuf-bega Krnića) da bi potom bilo vraćeno na Cetinje (od 1896 - 1902. u novoizgrađenom Vojnom stanu, a potom u zgradi u "Katunskoj ulici").
- 1890. cesta Cetinje- Podgorica.
- 1890. "Jaroslav", prvi veći parobrod pod crnogorskom zastavom (prevozio žito do Bara, Perasta, Risna, Trsta i Rijeke - iz Odese i Nikolajeva).
- 1890. crnogorska vlada uz rusku potporu protežira Sava Kosanovića, rodom iz Banjana (ranijeg mitropolita dabro-bosanskog) za mitroplolitsku stolicu u Prizrenu.
Dvorska crkva na Ćipuru
(Cetinje) iz 1890. godine, sa ostacima
Manastira Crnojevića iz XV vijeka
Hons084 (Own work) [CC-BY-SA-4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)], via Wikimedia Commons"
- 1890. Dvorska crkva na Ćipuru, na mjestu porušenog hrama Ivana Crnojevića (manastir Prečiste Bogorodice, iz XV vijeka). Godine 1989. iz ruske crkve , u San Remu, u nju su prenijeti posmrtni ostaci kralja Nikole I Petrovića i njegove supruge, kraljice Milene.
- 1890. redovna parobrodska linija: Rijeka - Dubrovnik - Pristan (brod "Dalmazia"). Od 1891. za Drač i Ulcinj, preko Pristana.
- 1891. ustanovljen Orden knjaza Danila.
 Ordeni knjaza Danila I (1891)
- 1891. izgradnja vodovoda na Cetinju.
- 1891. dvorski kompleks Kruševac, u Podgorici, namijenjen princu Mirku.
- 1891. Kurt Hasert, njemacki geograf ("otac crnogorske geografije") boravio u Crnoj Gori. Objavio dvije knjige i 17 radova o Crnoj Gori.
- 1891. Crnogorski knjaz Nikola u posjeti ruskom caru Aleksandru III .
- 1891. kao godina modela puške "moskovke" (jedna od najboljih brzometnih pušaka) kojom je bio naoružan dio crnogorske pješadije.
Dr Petar Miljanić (1852 - 1897)
- 1891. "Zbornik pravila, propisa i naredaba u sanitetskoj struci Kneževine Crne Gore" autora dr Petra Miljanića ( 1852 - 1897) prvog doktora medecinskih nauka u Crnoj Gori, pravnika, zakonopisca i kulturnog radnika. Na Cetinju je imao dužnost "varoškog doktora", upravnika Bolnice i "načeonika" Crnogorskog saniteta. Hirurg i okulista, objavio veliki broj stručnih i naučnih radova iz oblasti savremene medicine, a preko štampe savjetima uticao
na medicinsko prosvjećivanje stanovništva. Zastupao je državu na međunarodnim konferencijama i kongresima. Godine 1885. prvi je sproveo sistematsku obaveznu vakcinaciju protiv variole – velikih boginja.
- 1891. Konzulat Crne Gore u Francuskoj (generalni konzul, Pol Melon, do 1897). Djelovali su i konzulati u: Havru (1895) Marselju (1897) Nici (1904) Alžiru (1916) i Bordou (1917).
- 1892. Crnogorski konzulat na Malti (Gustav Gonšer) do 1922. godine.
- 1892. prestanak opticaja sitnog bakarnog novca, krajcera, u Austrougarskoj. U Crnoj Gori u opticaju do kraja XIX vijeka.
- 1892 - 1908. radovi na obnavljanju Katedrale Sv. Tripuna u Kotoru (ponovo je obnavljana 1987 - 2001. nakon katastrofalnog zemljotresa iz 1979. godine).
- 1893. Kazneni zatvor ("Jusovača") u Podgorici.
Marka Knjaževine Crne Gore, iz 1893.
godine (treće štampanje) sa pretiskom teksta
povodom jubileja 4oo godina Crnojevića štamparije.
 
Henrik August Angel
- 1893. Henrik August Angel (1861 - 1922) norveški kapetan, dolazi u Cetinje na poziv Knjaza Nikole. U Crnu Goru je donio prve skije, obučavajući na njima vojsku i civile. Napisao je dvije knjige o Crnogorcima: "Kroz Crnu Goru na skijama" 1895. i "Sinovi crnih gora" 1896. godine.
- 1893. parobrodska linija: Venecija - Trst - Zara - Ankona - Bari - Brindizi - Valona - Drač - Medova - Bar itd (društvo "Puglia" iz Barija) do početka Prvog svetskg rata. Trgovačke aktivnosti istog društva, plovilima na Skadarskom jezeru.
- 1893. prve koverte sa dopisnim markama u Crnoj Gori.
Carev most (svečano otvaranje)Photographer commissioned by
Sultan Hamid II,
Public domain, via Wikimedia Commons
Carev most na rijeci Zeti,
kod Nikšića (1894)
- 1894. (23. maj) započeta gradnja Carevog mosta, na rijeci Zeti, kod Nikšića. Građen je od klesanog kamena, sa 18 lukova, dužine 269m i širine 5,90m. Završen je za 6 mjeseci, zahvaljujući ruskoj carskoj pomoći (Aleksandar III, koji je tih dana bio na samrti).
- 1894. izgrađen paviljon za muzičke priredbe, u Opštinskom parku na Cetinju.
- 1894. na presto stupa Nikolaj II Aleksandrović (rodjen 1868) poslednji ruski imperator, do ubistva, 1918. godine.
- 1894. na skupu, u Manastiru Đurđevi Stupovi, Cemović Avro (1864 – 1914) izabran za vođu tajne organizacije, koja je protiv Osmanlija djelovala u Limskoj dolini i Sandžaku. Do 1910. više puta osuđivan od osmanskih vlasti zbog veza sa Crnom Gorom. U Balkanskim ratovima, brigadir je crnogorske vojske (ustanika iz beranskog kraja). U Kraljevini Crnoj Gori, 1913. godine, upravitelj je Plavsko-gusinjske oblasti,
kada je izvršeno masovno pokrštavanje muslimana u tom kraju i pećkoj oblasti . Zbog surovosti, zloupotrebe i nasilja nad domicilnim muslimanskim stanovništvom, bez kažnjavanja je smijenjen sa položaja. Pretpostavlja se da je otrovan 1914. godine.
Porto marka,
u vrijednosti 50 novčića (1895)
By Processed by A. Sdobnikov (Personal collection) [Public domain], via Wikimedia Commons
Marka za potvrdu prijema
(Avis de réception) 1895
By Government of Montenegro (Scan of original) [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1894. (9. Jun) osnovano "Anglo-Montenegrin" trgovacko društvo, u Podgorici (središte na Malti). Obustavilo rad 1904.
- 1894. u Srbiji objavljena knjiga "Crna Gora pri kraju devetnajestog veka" autora Marka Backovića (učitelja, emigranta u Kraljevini Srbiji). Prvi put su od strane jednog državljanina Crne Gore, političkog protivnika knjaza Nikole, izrečene teške optužbe protiv crnogorskog vladara i njegovog režima. Godine 1896. Backović je likvidiran u Srbiji, u organizaciji crnogorske vlade.
Plavi dvorac na Cetinju (1895)
By Maxton (Own work) [CC BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)], via Wikimedia Commons
- 1895. cetinjski
 Plavi dvorac (prestolonaslednika) i Vojni stan.
- 1895. "Luča" književni časopis društva "Gorski vijenac", na Cetinju, izlazio do 1900. godine.
- 1895. ustanovljena crnogorska Medalja za revnost.
- 1895 (17. jul) postavljen kamen temeljac za Saborni Hram Sv. Vasilija Ostroškog, u Nikšiću.
- 1896. zbog antiaustrijskog djelovanja, Stevan Vrčević (1848 - 1907) sekretar Opštine kotorske (od 1877 – 1890. godine) morao napustiti Boku i nastaniti se u Nikšiću. Bio je profesor u kotorskoj gimnaziji, književnik, novinar i doktor pravnih nauka. Uređivao političke listove "Nevesinje" (1898) i "Onogošt" (1899 – 1900) a od 1901. je sekretar Okružnog suda u Nikšiću. Prvi je
sekretar Ministarstva unutrašnjih djela Crne Gore, na Cetinju, do 1907. godine, kada je pokrenuo i kalendar "Zahumlje" (štampan u Dubrovniku).
- 1896. pivara "Onogošt", Vuka Krivokapića. Od 1909. god. AD Crnogorska pivara "Onogošt", Nikšić.
- 1896 - 1910. Austrougarska je imala konzulat u Baru.
- 1896. Državni muzej, na Cetinju.
- 1896. Ljeskovac, zimski dvorac crnogorskog kralja Nikole I, u Rijeci Crnojevića.
- 1896. (avgust) vjeridba prijestolonaljednika Italije, Viktora Emanuela III (1869 - 1947) sa kćerkom crnogorskog knjaza Nikole I, Jelenom Petrović Njegoš. Vjenčanje je bilo u oktobru iste godine.
Mauzolej vladike Danila,
na Orlovom kršu, Cetinje
Photo: Hons084 / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-4.0, via Wikimedia Commons
- 1896. Mauzolej vladike Danila na Orlovom kršu.
Mašan B. Božović
See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1897. Mirovna misija crnogorske vojske na Kritu (prva svetska mirovna misija) do 1899. godine.
- 1897. vjenčanje šeste kcerke knjaza Nikole I, Ane, sa Franc Josifom Batenbergom.
- 1897. Crnogorski konzulat u Italiji (u Rimu, kao konzul Evgenije Popović, do 1900. a kao generalni konzul, do 1902). Poslove vicekonzula obavljao Karlo Skoti (od 1898). Pored rimskog konzulata, u Italiji je postojalo još osam crnogorskih kontulata: Napulj (1880) Bari (1880) Katanija (1883) Đenova (1895) Brindizi (1901) Milano (1902) Bordigero (1902) Parelmo (1903) Bolonja (1908) i Venecija (1918).
- 1897. (25. januar) Prigodno izdanje maraka, povodom 2oo. godišnjice vladavine dinastije Petrović-Njegoš.
1897. Jedna od maraka iz serije prigodnog izdanja, povodom
2oo. godišnjice vladavine dinastije Petrović-Njegoš.
- 1897. Manastir Dajbabe, u Podgorici.
- 1898. "Nevesinje" list za politiku i književnost, izlazio u Nikšiću, do 1899.
- 1898 - 1915. gradnja Crkve Sv. Ane (Donji Đurići).
 Crnogorska knjaževska zastava (standarta) i Knjaževina Crna Gora i
okruženje, 1899. godine
- 1899. dva kamena gata u mjestu Pristanu (kod Bara). Bili su dugi 40 i 35 metara.
Austrougarsko poslanstvo na Cetinju (1899)
Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, via Wikimedia Commons
- 1899. zgrada austrougarskog poslanstva (Cetinje).
- 1899. obnova manastira Ćelija Piperska.
- 1899. Crkva Svetog Antuna Padovanskog, na plaži Mogren, u Budvi. Srušena je 1952. godine.
- 1899. privatna pivara Šećerovića i kompanije, u Pljevljima (sa godišnjom proizvodnjom od 200 hektolitara).
- 1900 (28. avgusta) sagrađena
Saborna Crkva Sv. Vasilija Ostroškog, u Nikšiću (u slavu poginulih crnogorskih i hercegovačkih junaka u ratovima od 1875.-1880. godine).
 
Knjaz Nikola I, 1900. godine.By
Félix Potin et Cie (vers 1900), Public domain, via Wikimedia Commons
 Dvorac Nikole I u Nikšiću (1900)
Crkva Svetog Arhanđela Mihaila (H. Novi, 1900. godine)
By Gertjan R. (Own work) [CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1900. u Nikšiću sagrađen dvorac crnogorskog vladara, knjaza Nikole I. Gradili su ga italijanski majstori, u renesansnom stilu, po projektu Josipa Sladea.
- XX v. (do 1916) sagrađene su, izmedju ostalih, još i
 džamije: Ðonbalića džamija, D. Vusanje, iz 1910; u okolini B. Polja, u Koritima, iz 1912; Klezna i Mide, iz 1914 (okolina Ulcinja) i Ćazim-bej u Tuzima, iz 1908.
- 1900. Crkva Sv. Arhanđela Mihaila , u Herceg Novom (u vizantiskom, baroknom i gotskom stilu).
- 1901. (po nekima i 1903. godine) Resovska (Bihorska) buna,u krajevima pod Turcima, protiv nameta i osmanske vlasti.
 
20 austrougarskih kruna (1894)
- 1901. (1. maja) austrougarska kruna (zlatna i srebrna) zvanično je sredstvo plaćanja i obračuna u Crnoj Gori , umjesto dotadašnje austrougarske forinte (fiorina). Dijelila se na 100 helera.
- 1901. (jesen) Pljevaljska gimnazija, otvorena na zauzimanje Srba i crkveno-školske opštine u vrijeme austro-ugarske okupacije (prvi direktor: Tanasije Pejatović). Upisano je 66 đaka (16 učenica). Pri Gimnaziji je postojala i Djevojačka radnička škola.
- 1901. osnovana Prva nikšićka štedionica.
- 1901. objavljen putopis "U glavnom gradu Crne Gore" českog političara i publiciste, Vratislava Cernija.
Zelenika, Pansion na Zelenoj plaži
iz 1902 (sa razglednice iz 1908. godine)
- 1901. izgradjena željeznicka pruga Sarajevo - Zelenika (sa vezom za Budimpeštu i Evropu). Dana 16. jula iste godine, prvi voz na pruzi Uskoplje, kod Trebinja - Zelenika.
- 1902. izgradjen "Pansion na zelenoj plaži" ili hotel "Plaža-Zelenika" (u Nerceg Novom- Zelenika) širenjem porodične vile, od strane dr. Antala Mađara, iz Budimpešte.
- 1902. Zakon o sudskoj vlasti.
Zgrada srpskog poslanstva na Cetinju, nakon 1903. godine
By Martin Brož (Martin Brož's camera) [CC BY 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1902. (rađena do 1909) crkva sv. Nikole, u Kotoru.
- 1902. (1. jula) prvi automobil u Crnoj Gori.
- 1902. "Dukljansko-barska mitropolija" od Ivana Markovića, štampana u Zagrebu, bila je jedina objavljena monografija o Barskoj nadbiskupiji.
- 1902. "Istorijske priče iz povjesnice plemena Bjelopavlića" etnografski spis vojvode Rista Boškovića (izdat u Nikšiću).
- 1902. Na selima u pljevaljskom kraju, za austro-ugarske okupacije, radilo je 13 osnovnih škola (Crna Gora je izdržavala šest, a ostale Srbija i radile su po nastavnim programima ovih država).
Rusko poslanstvo na Cetinju (1903)
- 1902. Glavna uprava pošta i telegrafa Crne Gore organizuje plovni prevoz pošte od Pristana (kod Bara) preko Bojane i Skadarskog jezera, do Vira, kao i od Kotora do Skadra.
- 1902. redovna putnička linija na Skadarskom jezeru: od Rijeke Crnojevića, preko Virpazara do Plavnice i obratno (motorni brod "Lastavica").
- 1903. nova Crkva Gospe Sniježne
, u Škaljarima.
- 1903. zgrada ruskog poslanstva, na Cetinju.
- 1903. Džamija u Petnjici, renovirana je iz temelja i proširena (na mjestu ranije, iz XVI vijeka).
- 1903. (6. jula) Uprava pošte Crne Gore - prva u Evropi uvodi automobilski prenos pošte. Prvi automobil (“karaoca bez konja”) u Crnoj Gori, bio je službeni "Delahaye" kupljen u Parizu, za potrebe Pošte i telegrafa Crne Gore. Sa deset sjedišta, prostorom za prtljag i motorom sa dva cilindra (16 konjskih snaga) nije se pokazao kao uspješan.
- 1903. (30. decembra) Ustav Svetog Sinoda u Knjaževini Crnoj Gori.
- 1903. zgrada Duvanskog monopola, u Pristanu, kod Bara (u venecijanskom stilu, danas zaštićena zakonom).
 Crnogorski oficiri (1904)
Guljelmo Markoni
Derivative work - By Pach Brothers [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1904 (3. avgusta)
Radio "Volujica", telegrafska i radio-stanica (prva radio-stanica u Crnoj Gori i na Balkanu) postavljena na istoimenom brdu, kod Bara (nakon dogovora crnogorske Pošte i telegrafa sa Guljelmom Markonijem, u Londonu, 5. maja 1904. godine). Svečanosti u Baru je prisustvovao i sam Markoni, kao finansijer, koji je obezbijedio pravo korišćenja radio stanice na deset godina.
- 1904. osnovana Prva zetska štedionica (Podgoricka banka).
- 1904. Generalni konzul Crne Gore u Francuskoj, Luj Brine, do 1915. godine.
- 1904. Pero Roganović Cuca, bio je crnogorski barjaktar sa najdužim stažom (od 1863. godine).
- 1904. do 1908. u Crnoj Gori je nabavljeno par novih automobila (italijanske i francuske proizvodnje). Ove automobile je koristila Pošta i telegrafi ili knjaževski dvor. Na Cetinju se koristio i tada poznati “Fiat uno”.
- 1905. (januar - decembar) dvanaest brojeva "Učiteljskog lista" (izlazio na Cetinju).
- 1905. Učešće crnogorskog odreda u rusko-japanskom ratu . Aleksandar Lekso Saičić (1873-1911) iz Vinicke kod Berana (adjutant vasojevicke brigade) porucnik je u crnogorskom odredu Jovana Popovića Lipovca tokom ovog rata. U dvoboju pod Jun-džu-anom (Mandžurija) pobijedio izazivaca, japanskog samuraja. Njegova sablja se čuva u ruskom vojnom muzeju.
- 1905. Barsko društvo (Campagnia di Antivari) akcionarsko društvo italijanskog kapitala, sa sjedištem na Cetinju. Izmedu ostalog, na sebe je preuzelo
i izgradnju buduće Barske luke (kamen temeljac svečano postavljen 10. marta 1905).
- 1905. direktor kovnice novca u Beču, Dimitrije Mita Petrović, pomaže da se posao oko budućeg kovanja prve crnogorske valute obavi uspješno.
Poštanske marke po
donošenju Ustava iz 1905. godine
- 1905. prvi Ustav Crne Gore.
 Grb
Knjaževine Crne Gore
- 1906. (januar) "Ustavnost", cetinjski nedeljni list, čija su 43 broja izlazila do novembra iste godine.
- 1906. Do aprila 1906. godine Crna Gora nije imala svoju monetu. U prometu je bio strani novac (najviše austrijski talijer, odnosno fiorin). Svi obračuni vršeni su u austrijskoj moneti. Cirkulisali su i zlatni dolari,rublje, napolondri, italijanske i turske lire, funte i dr.
Grb na reversu crnogorske pare, iz 1906.godine
-
1906. (april) prva emisija sopstvene monete: sitnijeg crnogorskog kovanog novca, od bakra i nikla - 1, 2 10 i 20 para, kovanog u Beču. Jedna para je bila u vrijednosti jednog austrijskog helera (stoti dio austrougarske krune). Novac je pušten u promet u septembru iste godine.
- 1906. osnovana Crnogorska banka i Nikšićko trgovacko akcionarsko društvo. Osnovana Akcionarska štamparija vojvode Božidara Vukovića Podgoričanina, u Podgorici i Nikšićka akcionarska štamparija, u Nikšiću (radila do 1907).
- 1906. pušta se u saobraćaj put od Cetinja do Ivanovih korita.
- 1906. gradnja kolskog puta Bar - Ulcinj.
- 1906 (oktobar) petnaestodnevna parobrodska linija: Rijeka - Split - Makarska - Gruž - Dubrovnik - Budva - Pristan - Ulcinj - Medova - Obod.
- 1906. osnovan Klub narodnih poslanika u Crnogorskoj narodnoj skupštini. Začetak narodne stranke.
- 1906. Bokeško starinsko društvo.
- 1906. u Sandžaku surovo ugušena pobuna protiv sultana Abdul Hamida II, od strane turskog generala Biševac-Čolović Šemsi – paše (Biševo, Rožaje 1842 – Bitolj, 1908). Poznata je kao "Šemsi-pašina godina". Iste godine učestvovao je u brojnim sukobima na crnogorsko – turskoj granici. 1907. komandant je
Makedonske III armije i imao značajnu ulogu u pokušaju gašenja Mladoturske revolucije, 1908. godine. Ubio ga je turski oficir (atentat u Bitolju).
- 1907. (početak) austrijski heler i dalje cirkuliše u Crnoj Gori, paralelno sa domaćim sitnim novcem (para).
- 1907. (21. aprila) Durham, Mary Edith, putpoisac, glavni je organizator učešća Crne Gore na Velikoj izložbi u Londonu. Autor je sedam knjiga o Balkanu i zabelješke "Bitka za Skadar" (1914).
- 1907. Narodna stranka (Klubaši) prva politička stranka u Crnoj Gori.
- 1907. formirana druga stranka u Crnoj Gori, imenom Prava narodna stranka (osnovana od ljudi naklonjenih knjazu Nikoli).
- 1907 (1.juna) redovno izdanje poštanskih maraka.
- 1907. poseban Pravilnik za policijsku službu u Knjaževini (Kraljevini) Crnoj Gori.
Diplomatski salon
na crnogorskom dvoru
By Lazar Pejović [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1908. Aneksiona kriza, u odnosima izmedju Austrougarske , sa jedne i Knjaževine Crne Gore i Kraljevine Srbije sa druge strane, u vezi sa aneksijom Bosne i Hercegovine od strane Austrougarske monarhije.Onemogućeno je dalje širenje crne Gore prema Hercegovini.
- 1908. Hadži Mustafa hilmi-efendija Tikvešalija muftija u Crnoj Gori, napušta državu i ide za Tursku, nakon nesporazuma sa crnogorskim vlastima.
- 1908. (24. april) imena naselja: Novi Bar (raniji Pristan) i Stari Bar, na prvobitnoj lokaciji grada (odluka Ministarskog savjeta Knjaževine Crne Gore). Početak izgradnje Novog Bara.
 Dvorska zastava
u Knjaževini Crnoj Gori
- 1908. prvi vozovi na pruzi Bar - Virpazar.
- 1908. "Zeta" kalendar - almanah, izlazio u Podgorici do 1914. godine. Štampan je u Dubrovniku, a od 1912. u Kotoru.
- 1908 (maj) druga emisija crnogorskog kovanog novca (od 2, 10 i 20 para, od nikla i bronze) kovanog u Beču. Bio je identičan sa onim iz 1906. godine.
Veliki porodični grb
Petrovića Njegoša
iz vremena Knjaževine
By Type a rule This vector image was created with Inkscape. [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1908. (28. juna) "Cetinjski vjesnik" (od 1913, izlazio kao "Vjesnik") do 24. decembra 1915. godine. Izlazio srijedom i subotom.
- 1908. Crnogorski konzulat u Argentini (generalni konzul Miloš Vukasović, do 1918. i Žerve Kazo, do 1922. godine).
- 1908. "Boka" prvi bokeljski politički list. Od 1909. kao list Srpske narodne organizacije. Izlazio do 1909. godine.
- 1908. Pljevlja dobijaju izgled srednjoevropske varoši : austro-ugarskom izgradnjom modernih vojnih i privatnih zgrada, u periodu od 28 godina. Broj stanovnika je iznosio oko 14000.
- 1908. Austro-Ugarska povlači svoj garnizon iz Pljevalja (poslije gotovo tri decenije) a Turska povećava namete. Srbija i Crna Gora sprečavaju podizanje ustanka srpskog stanovništva protiv turske vlasti, iz bojazni da Austro-Ugarska ponovo ne zaposjedne ove krajeve (pod izgovorom uspostavljanja reda).
Džamija Sultanija, sultanov
poklon mještanima Plava (1909)
By Ogixxl at Serbian Wikipedia [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1909. Džamija Sultanija, u Plavu, poklon sultana Abdul-Hamida, za pobjedu Plavljana, Gusinjaca i albanskih dobrovoljaca nad crnogorskom vojskom, na Nokšićima, 1879. godine ("Plavsko-gusinjska afera").
- 1909. Islamska zajednica na podrucju tadašnje Crne Gore raspolaže sa 39 džmija (17 varoških I 19 seockih).
- 1909. Kolašinska afera ili Vasojevićka afera (zavjera za podizanje ustanka i svrgavanje knjaza Nikole). Otkriveno je i uhapšeno više od 160 članova tajne organizacije. Zavjera je dobila ime po mjestu gdje je njenim učesnicima sudjeno, odnosno gdje je otkrivena.
 
Automobili iz Češke , iznad Boke.
- 1909. godine iz Češke je isporučeno 10 automobila, od kojih su 3 bila opremljena za teret, a jedno za vuču. Autobusi su bili veoma kratki, zbog serpentina od Kotora do Cetinja. Austrougarska vlada se trudila - da crnogorski poštanski saobračaj ne dodje u ruke Italijanima. Ovi su automobili bili u civilnoj upotrebi do 1912. godine, kada su u Prvom balkanskom ratu korišćeni od strane vojske i Crvenog krsta.
- 1909 (4. maja) sačinjen Ukaz knjaza Nikole I, koji prvi put pominje perper kao budući crnogorski srebrni novac. Perper se kao novčana jedinica koristio još u IV vijeku, u Vizantiji (car Valens) a kao naziv za obračunsku vrijednost (određene količine dinara) u srednjovjekovnoj Srbiji. Nacrt za apene, po predlogu Miloja Jovanovića, uradio Ilija Šobajić, a Graver je bio Stefan Švarc, iz Beča (inicijali "SS" urađeni latinicom). Perper je rađen u Francuskoj, "kovan plitko" u srebru pozajmljenom od Srbije. Zbog političkih razloga: lošiji odnosi sa Austrougarskom, izazvani aneksionom krizom iz 1908. godine - nije kovan u Beču. Navedeni knjažev Ukaz, objavljen je u "Glasu Crnogorca" 6. juna iste godine.
- 1909 (6.jun) objava u "Glasu Crnogorca" da je novi srebrni novac (od 1 i 5 perpera) već pušten u saobraćaj (serija u vrijednosti od 800 000 perpera). Vrijednost perpera je odgovarala austrijskoj kruni (do tada dominantnom sredstvu plaćanja u Crnoj Gori) koju će domaći novac zamijeniti i potisnuti. Takođe je objavljen i Ukaz knjaza Nikole od 4. maja iste godine.
Sultan Mehmed V, od 1909 - 1918.
P. S. Rogers [Public domain], via Wikimedia Commons
-
1909. Mehmed V (1844 - 1918) turski je sultan do 1918. godine (brat je zbačenog sultana Abdul Hamida II).
- 1909. osnovana Narodna banka Knjaževine Crne Gore.
- 1909. (23. oktobra) svečano pušteno u rad slobodno Barsko pristanište.
- 1909. Počasni crnogorski konzul u Britaniji (Bristol) E. Džordž Mardon.
- 1909. Crnogorski konzulat u Holandiji (Mendes da Kosta, do 1915. i J.J. Remer, do 1918).
- 1909. osnovan Gajret, muslimansko kulturno-prosvjetno društvo na prostoru Bosne i Hercegovine (formiranje Gajretovih odbora na prostoru Crne Gore, od 1921. u Kraljevini SHS).
- 1909. u namjeri da ih razoruža, osmanska vojska napada albansko malisorsko pleme Klimente (koji su u matičnoj sredini ogromnom vecinom bili katolici). Suprostavivši se, Malisori nijesu uspjeli da odbiju njihov napad. Po porazu, preživjeli Klimenti su se razišli po Crnoj Gori. U ovom sukobu je poginuo poznati klimentski barjaktar, Đon Uci.
- 1909. velike migracije starohercegovačkih Srba iz pljevaljskog kraja - u Knjaževinu Crnu Goru i odmetanja u hajdukčke družine. Ovo je izazvano namjerom mladoturaka da u graničnim selima pljevaljskog kraja, po prvi put ostvare popis vojno sposobnog pravoslavnog stanovništva, radi njihove regrutacije u tursku armiju.
Carski most
(fotografija: Rudolf Mosinger, iz 1910. godine)
- 1910 (14. avgust) uvođenje električnog osvjetljenja na Cetinju.
- 1910. Emisija srebrnih i zlatnih perpera (Ukaz od 2. marta, potpisan na Rijeci Crnojevića). Kovani su u Beču i bili boljeg kvaliteta od francuskog "plitko kovanog" srebrnog perpera (iz 1909. godine). Perper je postao zvanična valuta u Knjaževini, a zatim i Kraljevini Crnoj Gori. U trenutku proglašenja Kraljevine (15. avgusta 1910) Crna Gora će imati novac sa četri različite godine izdanja: 1906. 1908. 1909. i 1910.
- 1910. oformljena prva profesionalna glumačka grupa, na Cetinju, uoči proglašenja Kraljevine Crne Gore.
 Grb
Kraljevine Crne Gore
- 1910. (15. avgust) Kraljevina Crna Gora, proglašena od strane Crnogorske narodne skupštine, na Cetinju (pedeset godina pošto je knjaz Nikola I stupio na presto). Usvojen je i Zakon o proglašenju Crne Gore za kraljevinu.
Grb knjaževskog i kraljevskog
Doma Petrovića Njegoša
via Wikimedia Commons / By User:B1mbo, User:CarJunakaCg, User:DrKiernan [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0-2.5-2.0-1.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)]
Veliki porodični grb
porodice Petrović Njegoš
iz vremena Kraljevine
By CarJunakaCg some elements by Katepanomegas [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0-2.5-2.0-1.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
 Mali grb
Kraljevine Crne Gore Crnogorska kraljevska zastava (standarta) - 1910(28. avgust) prigodno izdanje poštanskih maraka, povodom krunisanja kralja Nikole i kraljice Milene.
Kabinet kralja Nikole I.
By Lazar Pejović [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1910. formirana Brdska oblast (umjesto Brdske nahije).
- 1910. crnogorski generalni konzul u Britaniji, Dž. Roper Parkington, do jula 1921.
- 1910. (početak) početak pobune albanskog stanovništva u Kosovskom, Bitoljskom i Skadarskom vilajetu, protiv osmanske vlasti.
- 1910. pobuna protiv lokalnih osmanskih vlasti u Plavu. Organizator, Ferović Hasan-aga. Sa Isom Boljetincem emigrirao u Crnu Goru. 1912. godine je od Srbije dobio nacionalnu penziju (bio u bliskim odnosima sa kraljem Petrom I).
 Dvije verzije
zastave kralja Nikole I
- 1910. osnovano "Bratimstvo", pjevačko društvo u Baru.
 Vladarski dvor, na Cetinju
- 1910. zgrada italijanskog i francuskog poslanstva i Vladin dom (Cetinje).
 
Perper iz redovne serije, 1910.
- 1910. (decembar) Zakon o državnom novcu Kraljevine Crne Gore. On ministru finansija dopušta da, pored ranije iskovanog novca, može proizvesti i pustiti u opticaj određenu količinu jubilarnih zlatnih kovanica, od 10, 20 i 100 perpera. Na jubilarnom novcu, oko glave Vladara se nalazi vijenac od lovorovog lišća, a ispod njegovog lika napisane su godine "1860 - 1910".
 Novac Kraljevine Crne Gore
 
Modifikovani "Gasser" M1870/74 ("crnogorski") kal. 11
- 1910. Revolver Gasser M1870 ulazi u masovnu upotrebu u Kraljevini Crnoj Gori. Ukazom kralja Nikole I, podanici se obavezuju na posjedovanje vatrenog oružja kod kuće (očuvanje milicijskog karaktera crnogorskih oružanih snaga) a ovaj revolver postaje standardno oružje redovne crnogorske vojske.
- 1910. naredba Turske da se zatvore sve srpske škole u pljevaljskom kraju i nastojanje mladoturaka da se svim silama spriječe oslobodilačke težnje naroda. Zbog odbijanja hrišćanskog stanovništva da preda skriveno lično naoružanje, turske vlasti naoružavaju muslimansko stanovništvo, suprostavljajući ih hrišćanima, a u ovim podjelama i izazivanju međusobne mržnje između pripadnika dvije vjere u velikoj mjeri doprinose i austro-ugarski agenti. Ipak, kralj Nikola I nije prihvatao predlog delegacije iz pljevaljskog kraja, da se otpočne sa oružanim ustankom protiv Turske vlasti u ovom dijelu Stare Hercegovine.
Blažo Bošković, brigadir
- 1910. ukazom kralja Nikole, za komandanta Druge divizije postavljen je brigadir - komandant Bjelopavlićke brigade, Blažo Bošković (1860 – 1912). Za komandanta Zetskog odreda, za operacije prema Skadru (pred Prvi balkanski rat) postavljen je od strane ratnog savjeta, ali je ova odluka poništena od strane kralja Nikole (koji će na to mjesto postaviti svog sina, prestolonasljednika Danila). Blažo Bošković će poginuti na Dečiću (Fundina) 8. oktobra 1912. godine, pod nerazjašnjenim okolnostima.
 Malisori pod oružjem
Brdo Dečić, kod Tuzi, mjesto najveće bitke u ustanku
Malisora protiv Turaka (1911)
By Bratislav (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1911. (mart) Malisorski ustanak: pobuna albanskog stanovništva u Skadarskom vilajetu, zbog ukidanja autonomnih prava neturskim narodima (zabrana upotrebe albanskog pisma i jezika u školama, nošenja oružja Malisorima i uvodjenje opšte vojne obaveze). Hotima, Grudama, Kastratima, Klimentima i Škreljama se pridružuju dio Mirdita i Skadrani, sa velikim brojem
dobrovoljaca iz Zatrijepča, Koća, Fundine, Orahova, Kuča i dijela jugozapadne Zete. Najveca bitka je vođena na brdu Dečić, kod Tuzi. Crna Gora formira odbor i prihvata mnoge izbjeglice (oko 20 000) iz Kosovskog i Skadarskog vilajeta, a pruža i pomoć u ratnom materijalu. Za pomoć albanskim emigranatima Crna Gora je potrošila 40 000 perpera iz državne kase, a 30 000 perpera od dobrovoljnih priloga crnogorskih građana. Do aprila 1911. Malesija je oslobodjena od Osmanlija (osim tvrdjave Šipčanik).
Englesko poslanstvo na Cetinju (1912)
By Adam Jones, Ph.D. (Own work) [CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1911. Specijalna bolnica Crvenog krsta u Podgorici, za liječenje albanskih ranjenika iz Malisorskog ustanka.
- 1911 (28. mart) do 1912. godine, mjesečni časopis "Dan" izlazio na Cetinju. Objavljivao je, uglavnom, naučne i književne radove.
- 1911. "Prva narodna muzika" u Baru. Objedinjeno je sa "Bratimstvom" 1913. godine.
- 1911. Domaćeg bronzanog i niklenog novca gotovo da nema u opticaju, pa se tolerisao austrijski sitan novac.
- 1911 (21. septembar) monetarna konvencija sa Austrougarskom: smanjenje upliva stranog novca u Crnu Goru, a domaća valuta polako postaje priznata u Austrougarskoj.
 Crnogorski novac, perper
Ruski imperator Nikolaj II i
crnogorski kralj Nikola I (1912)
By Lazar Pejović (photo) [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1911 (23. decembar) Zakon o kovanju novca, objavljen 11. juna 1912. godine. Prema njemu je trebalo iskovati perpera u vrijednosti od skoro 3 000 000 (2 000 000 u zlatu, 800 000 u srebru i 60 000 vrijednosti perpera u bronzi i niklu). Zakon će biti djelimično realizovan.
- 1912. Nikola Dobrečić, nadbiskup barski, do 1955. Osnivač je nadbiskupske rezidencije u Baru.
- 1912. iskovan crnogorski srebrni novac u vrijednosti od 586 800 perpera (od 1 i 5 perpera). Kovan je u Beču, a jedan dio perpera iz 1909. tom prilikom je prekovan, zbog lošeg kvaliteta. Novac sitnijih apena, zbog kašnjenja, nosi 1913. kao godinu izrade. Iskovana je i predviđena količina niklenog i bronzanog sitnog novca. Dalji rad u kovnici (na dva miliona komada zlatnih kovanica) prekinut je, zbog nedostatka sredstava.
Murteza Karađuzović
1912 (20. juna) Murteza Karađuzović (1865 - 1941) postavljen je za muftiju crnogorskih muslimana, Ukazom kralja Nikole I. Crnogorski muslimani su prvi put u svojoj istoriji dobili duhovnog poglavnika iz redova domicilnog naroda. Sjedište Glavne uprave šerijata premješteno je u Stari Bar. Karađuzović je bio i član crnogorske Skupštine u sva četri njena saziva. Svojim ukupnim aktivnostima u potpunosti je bio okrenut Crnoj Gori. Izuzetan doprinos dao je u prekidu nasilnog pokrštavanja muslimana, u Plavu i Gusinju, 1913. godine: nakon njegove intervencije kralj Nikola je isto zaustavio. Penzionisan je 1922. godine.
- 1912. Balkanski savez, izmedju Grcke, Srbije, Crne Gore i Bugarske, protiv Turske.
- 1912. pljačkanje i paljenje manastira Đurđevi Stupovi, kod Berana, od strane Turaka.
- Prvi Balkanski rat :
- 1912. (septembar) ustanici u Vaškovu (Pljevlja) ubijaju sedam turskih askera i jednog podoficira.
 
Blagajnička uputnica za 1 perper (oktobar, 1912).
- 1912 (oktobar) Zakon o izdavanju blagajničkih uputnica. Štampane su u Pragu, u nominalima od: 1, 2, 5, 10, 50 i 100 perpera, a ručno numerisane na Cetinju. Dodatnim naredbama, važnost im je produžavana sve do 1. marta 1914.
- 1912. (posle 8. oktobra) u Žabljaku formiran Dobrovoljački bataljon iz Pljevalja (300 boraca, koji su sa Jezero-šaranskim bataljonom bili u sastavu Prekotarskog odreda, pod komandom Mašana Božovića).
Grb na pečatnoj naljepnici Generalne
direkcije pošta i telegrafa Crne Gore
(1912)
- 1912. (9. oktobar) oslobođen Mojkovac.
- 1912. (9. oktobra) Prekotarski odred crnogorske vojske prelazi rijeku Taru (kod Prenćana i Đurđevića Tare) potiskuje tursku vojsku, zauzimajući sve karaule-kasarne. Posebno su vođene oštre borbe na Crnom Vrhu, u Kosanici. Ova crnogorska vojska je popunjena sa još 600 dobrovoljaca. Oslobođena je teritorija od Tare do rijeke Ćehotine. Od 12. oktobra, Kralj Nikola zaustavlja dalje napredovanje Prekotarskog odreda prema Pljevljima, zbog napada na Bijelo Polje.
1912. (11. oktobar) oslobođeno Bijelo Polje.
- 1912. (16. oktobar) oslobođeno Berane.
 Crnogorci prebacuju teški
top preko Lima (1912)
Radomir Vešović (1871 – 1938) brigadir
- 1912. (19. oktobar) oslobođeni Velika i Gornje Polimlje.
- 1912. (19. oktobar ) oslobođen Plav.
- 1912. (20. oktobar) oslobođeno Gusinje.
- 1912. (26. oktobra) oslobođeno Rožaje.
- 1912. (27. oktobra) Javorska brigada srpske vojske stiže na Jabuku. Povlačenje turske vojske iz Pljevalja za Bosnu.
Širenje Kraljevine
Crne Gore, 1912 godine
- 1912. (28. oktobar) Turska vojska je potpuno napustila Pljevlja.
- 1912. (30. oktobar) oslobođena Peć.
- 1912. (30. oktobar) oslobođeno Dečane.
- 1912. (31. oktobra) vojske Srbije i Crne Gore ulaze u oslobođena Pljevlja, a kao privremena granica ove dvije kraljevine određena je rijeka Ćehotina. Po završetku Drugog balkanskog rata, 1913. godine, pljevaljski kraj pripao je Kraljevini Crnoj Gori.
- 1912. (4. novembra) oslobođena Đakovica, u sadejstvu sa vojskom Kraljevine Srbije.
- 1912. masovnije iseljavanje Muslimana iz Pljevalja (ostavljen veliki broj praznih kuća) i drastično smanjenje broja stanovnika u gradu (7470, od kog broja 1700 Srba i 5770 Muslimana) u odnosu na podatak iz 1910. godine (16000 stanovnika).
- 1912. (posle) nastavljena masovna iseljavanja muslimana iz ostalih krajeva koji su pripali Crnoj Gori, uglavnom ka Turskoj (preko Bara i Skoplja).
 Mapa I Balkanskog rata
- 1912. počela kolonizacija Crnogoraca u Metohiju. Trajala je i u periodu od 1918 - 1941. godine.
- 1913. (od januara, do kraja marta ) krvavi događaji i brojna nasilna pokrštavanja muslimana od strane lokalnih crnogorskih vlasti na novoosvojenim teritorijama (posebno u Plavsko-Gusinjskoj i Pećkoj oblasti, gdje je zabelježeno masovno iseljavanje muslimanskih porodica). Po saznanju za navedene događaje, kralj Nikola I naredjuje smjenu lokalnih organa vlasti i istragu protiv organizatora i izvršilaca ovog zločina. Dana 17. maja su formirane dvije istražne komisije, koje su potvrdile žalbe delegacije Plavljana na čelu sa
Adem-agom Omeragićem i Smailom efendijom Nikočevićem. Gotovo svi muslimani koji su 1913. nasilno prihvatili novu vjeru, vratili su se u pređašnju.
- 1913. emisija crnogorskog metalnog novca.
 Crnogorska vojska na Tarabošu,
kod Skadra, 1913. godine 
Otomanski vojnici sa
zarobljenom crnogorskom zastavom
(Bitka za Skadar, 1913)
- 1913 (7 - 9. februar) Borbe za Bardanjolt (Mali i Veliki) uzvišenje, istočno od Skadra. Do crnogorskog zauzimanja, vis je više puta prelazio iz ruke u ruku. Turci su imali 1338 mrtvih i ranjenih, dok je kod Crnogoraca iz stroja izbačeno 4000 vojnika. Veliki Bardanjolt je napadao Zetski odred (Durmitorska, Vasojevićka i dvije mješovite brigade) pod komandom načelnika Vrhovne komande, serdara Janka Vukotića.
- 1913 (10. april) u internacionalnoj blokadi, u vodama kod Bara zaplijenjena "Rumija", jahta kralja Nikole.
 
Esad-paša Toptani,
komandant Skadra
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1913. (23. aprila) Skadar predat Crnogorcima od strane Esad-paše Toptanija (1856. ili 1863 - 13.06.1920) komandanta odbrane grada.
 Predaja zarobljene turske zastave
kralju Nikoli I, nakon osvajanja Skadra
- 1913. (17/30. maj ) Londonski mir i okončanje Prvog balkanskog rata. Albanija postaje posebna država pod vrhovnom vlašću sultana, a Turska se na Balkanu odriče svih drugih krajeva (zapadno od linije Enos, na Egejskom , do Midije, na Crnom moru).
 Kraljevina Crna Gora, 1913. godine  
Crnogorski vojnik (1913)See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons – File : LA2-NSRW-1-0201.jpg
and Wikimedia Commons.org/wiki/File: NSRW Balkans13.jpg. The author (Chandler B. Beach) died in 1936.
- 1913 (13. oktobar) Poslanstvo Crne Gore u Beogradu (Opunomoćeni ministar, Lazar Mijušković, do 1915).
- 1913. Crnogorski konzulat u Norveškoj (Hugo Movinkel).
- 1913. prva elektricna centrala, na Pristanu (Bar).
- 1913.(jun) Dečanski odred (Crnogorska divizija u jacini 4 brigade) okupljen u Peći, pod komandom serdara Janka Vukotića. U Skoplju se priključio jedinicama Prve srpske armije. Ucestvovala u bici na Bregalnici, protiv Bugarske.
- 1913. (30.06. - 08.07) Bitka na Bregalnici. Ucestvovao Dečanski odred (Crnogorska divizija) pod komandom serdara Janka Vukotića. Najveće gubitke u borbi sa Bugarima, Crnogorci su pretrpjeli 4, 5 i 6. jula, kada su samostalno pokušali prelaz preko rijeke. Od mnogo jačeg neprijatelja bili su prisiljeni na povlačenje. Za tri dana iz stroja je izbaceno 578 crnogorskih vojnika, a 107 poginulo.
- 1913. Đani Vidmar,Slovenac, pilot koji je prvi sletio u Crnu Goru (Obilića poljana, na Cetinju).
- 1913. Bukoreški mir , od 10. avgusta (izmedju Srbije, C. Gore, Grcke i Rumunije, sa jedne i Bugarske, sa druge strane).
- 1913. uvećanje prostora Crne Gore u Balkanskim ratovima, za 4958 km2. Površina države je iznosila 14433 km2.
- 1913. ustanovljena crnogorska Medalja za Balkanske ratove.
- 1913. ustanovljen crnogorski Orden Crvenog krsta.
- 1913. Afera Palić, na relaciji Austrougarska - Crna Gora, zbog ubistva katoličkog paroha Luidja Palića, kod Glođana, blizu Ðakovice, od strane crnogorskih stražara i pojave prekrštavanja Albanaca-katolika.
Ruska generalska uniforma crnogorskog kralja Nikole I
By Lazar Pejović [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1913. štampana posljednja serija poštanskih maraka Kraljevine Crne Gore.
- 1913 (krajem) niže gimnazije u: Pljevljima, Beranama i Peći, otvorene od strane crnogorske vlade.
- 1914. (februar) "Zakon o naseljavanju novooslobođenih predjela Crne Gore". Kolonizacija Crnogoraca na Kosovu i Metohiji.
- 1914. Konzulat Crne Gore u Španiji (generalni i počasni konzul, E. Grener, do 1921).
- 1914 (februar) Zakon o kovanju srebrnog, niklenog i bronzanog novca. Iskovano je novca u vrijednosti od 1 250 000 perpera ( kovanice od: 1, 2, 10 i 20 para, kao i srebrni novac od 1, 2 i 5 perpera). To je bio poslednji novac u Kraljevini Crnoj Gori.
- 1914 - 16. marta 1915. "Dnevni list" na Cetinju.
- 1914. "Dnevne novosti" cetinjski dnevni list, od 16. juna do 29. jula (zabranjene).
- 1914 (krajem maja) Emisija crnogorskih blagajničkih uputnica - bonova (odrađeno u državnoj štampariji, u Cetinju). Nova emisija bonova (25.07.2014) štampana u Parizu.
- 1914 (25.jul) novi Zakon daje mogućnost štampanja 4 miliona perper uputnica.
 
Kralj Nikola I, 1914.By "ВЭС" (СПб; 1914 год) Public domain, via Wikimedia Commons
- 1914 (17. 08) kratko zauzimanje austrougarskog Autovca (u Gatačkom polju) od strane dva bataljona crnogorske Durmitorske brigade.
- 1914(19. avgusta) u cilju utvrđivanja granice i budućeg prodora u Bosnu - od strane Vrhovne komande crnogorske vojske - Pljevaljskoj diviziji su upućena pojačanja: Lovćenski odred (Lovćenska i Spuška brigada, sa po 3 bataljona) Hercegovački odred (Kolašinska brigada sa 1 brdskom baterijom) i Starosrbijanski odred (Đakovička brigada, od dva regrutska bataljona) sa 2 poljska brzometna topa.
Brigadir Janko Vukotić
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1914 (24. avgusta) Od dijela svojih trupa, u vezi sa zajedničkim operacionim planom (kooperacija sa dejstvom srpske Užičke vojske) crnogorska Vrhovna komanda formira crnogorsku Sandžačku vojsku (Pljevaljska divizija i upućena joj pojačanja) od 13 bataljona i 1 - 1/2 baterije. Ova Vojska je bila sastavljena od dvije divizije. Prva divizija je formirana od Pljevaljske divizije (ali bez Pljevaljske brigade)
i Đakovičke brigade, a pod komandom brigadira Luke Gojnića. Druga sandžačka divizija bila je sastavljena od Lovćenske, Pljevaljske i Spuške brigade, a pod komandom brigadira Mašana Božovića. U rezervi crnogorske Sandžačke vojske, nalazila se Kolašinska brigada.
- 1914 (avgust) Janko Vukotić (1866 - 1927) divizijar (od 1. februara 1914) postavljen je i za komandanta crnogorske Sandžačke vojske, sa kojom ce držati front dug 500 km i u bici kod Mojkovca zaustaviti neprijateljsku ofanzivu. (U Prvom svetskom ratu načelnik je štaba Vrhovne komande Crnogorske vojske i komandant Hercegovackog odreda).
- 1914 (5. novembar) obnova austrougastih vazdušnih bombaških napada na Bar.
-
1915 (24. februar) opri udaru u austrougarsku minu, kod Bara, potopljena francuska torpiljerka-razarač "Dague" (38 ljudi poginulo). Nalazila se u pratnji konvoja, koji je nosio namirnice za Crnu Goru.
- 1915. Posljednje dodjeljivanje titule serdara u Crnoj Gori, od strane kralja Nikole (Božović Mašanu).
- 1915. Crna Gora je pripremala novu enmisiju metalnih apoena, ali do nje nije došlo.
- 1915 (29. maj) povlačenje iz opticaja predhodne emisije od 5 miliona perper uputnica (od 25.jula 1914) čiji rok nije bio istekao.
- 1915. u Crnoj Gori boravio Gerhard Gezeman (1888-1948) njemacki slavista, koji se bavio južnoslovenskim epskim stvaralaštvom. Jedno od djela: "Čojstvo i junaštvo starih Crnogoraca" (Cetinje, 1968).
- 1915. smrt šibenčanina Nikodima Milaša, ranije episkopa dalmatinskog (do 1912) . Bio je autor, između ostalog, djela: "Pravoslavno crkveno pravo" (1890) "Vasilije Ostroški" (1913) "Ustav Svetog Sinoda u Knjaževini Crnoj Gori" (1904) i "Ustav pravoslavnih konzistorija u Knjaževini crnoj Gori " (1904).
- 1915. (jun) Pešić Petar, načelnik štaba crnogorske vrhovne komande i delegat srpske vrhovne komande u Crnoj Gori, do januara 1916. Optuživan kao glavni krivac za kapitulaciju crnogorske vojske i njeno onemogućavanje da se, poput srbijanske, povuče preko Skadra (godine 1925. posredno priznao, tvrdeci da mu je cilj bio da se Crnogorci ne nadju na Solunskom frontu i da kralj Nikola I ne uđe u domovinu uz srbijanskog kralja Petra.
- 1915. (oktobra) velika austrougarska ofanziva na Srbiju.
- 1915. (novembar) Naredbom Ministarstva vojnog – škole u Kraljevini Crnoj Gori prestaju sa radom, a nastavnici i dio učenika se upućuju u ratne jedinice.
- 1915.(26. novembra) Vlada Srbije, povlačeći se, stiže do Skadra.
- 1915 (4. decembar) objavljen Zakon o izdavanju uputnica u iznosu od 6 milona perpera (poslednje izrađene uputnice u slobodnoj Crnoj Gori). Sav trošak oko isplate uputnica, kasnije će, 1924. godine, isplatiti nova država, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.
- 1916. Poslanstvo Crne Gore u Parizu i Vašingtonu.
- 1916. podignuti austrougarski hangari za hidroavione, na rtu Vrbanj (hercegnovska rivijera) u Boki Kotorskoj, u sastavu Stanice pomorskog vazduhoplovstva Kumbor.
 
Medalja generala Keveša, zapovjednika austrougarske Trece armije (januar 1916).
- 1916. (5. januara) Ausrougarska Treća armija kreće u opšti napad na Crnu Goru (sa tri i po puta većim brojem vojnika i neuporedivo boljim naoružanjem). Front dužine 500 km branice 40000 crnogorskih vojnika. Napadi Austrougarske su otpočeli na frontu koji je držala Crnogorska sandžacka vojska, kod Berana, Čakora i Mojkovca. Glavni napad ausrougarske vojske je, medjutim, bio usmjeren na Lovćen, koji su branile malobrojne crnogorske snage (oko 8000 boraca Lovćenskog odreda; odnos pješadije 6:1, a artiljerije 12:1).
Brod "Brindizi"
- 1916. (6. januar) Medovska katastrofa, ispred albanske luke, u kojoj je 350 crnogorskih dobrovoljaca izgubilo život. Italijanski brod "Brindizi", koji je prevozio vojne dobrovoljce okupljene i organizovane u Vankuveru pod nadzorom engleskih oficira, naišao je na saveznicku minu 500 m od obale. Spasila su se 164 brodolomnika.
- 1916. (6 - 7. januar) Mojkovačka bitka.
- 1916. pljačkanje manastira Duljevo (Paštrovići) od strane austrougarske vojske i odnošenje njegovog zvona.
Ruševine Njegoševe kapele
(Lovćen) na fotografiji iz 1924. god.
By unknown; original uploader was Golija at sr.wikipedia [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1916. (10-13. januara) Austrougarska zauzima Berane , 10. januara, a njena pješadija je 11. januara ovladala svim strateškim tačkama u masivu Lovćena. Austrougarske snage su ušle u nebranjeno Cetinje, 13. januara.
- 1916. (17. januara) divizijar Janko Vukotić, ponovo preuzima dužnost nacelnika štaba Vrhovne komande Crnogorske vojske (u vrijeme njenog sloma i odlaska Petra Pešića). Sredinom 1916. interniran je u logor Boldogason, a od avgusta u Karlštajnu. Pušten je u septembru 1917. godine.
- 1916. (21. januara) Austrougarska zauzima Skadar.
Franz Conrad von Hötzendorf (1852 - 1925)
By Garitan (Own work) [Public domain or CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1916. Konrad von Hatcendorf (11.11.1852 - 25.08.1925) vojskovodja (maršal) austrougarske vojske. Pod njegovom komandom, kao šefa generalštaba, Austrougarska je okupirala Crnu Goru, kao i Srbiju (1915).
- 1916. (25. januara) potpisana Odrdba o polaganju crnogorskog oružja (akt o kapitulaciji nije nikada potpisan).
Pretisnuta francuska maraka (1916) za
potrebe Pošte crnogorske
Vlade, u Bordou (prvenstveno su se
preprodavale sakupljačima i trgovcima)
i austrougarska okupaciona marka (1917)
- 1916. Neji (Neilly) rezidencija kralja Nikole I i crnogorske vlade u Francuskoj (do maja 1920).
- 1916 (jun) Poslanstvo Crne Gore u Parizu (otpravnik Jul Brine, do februara 1917).
- 1916 (proljeće) diplomatski predstavnik Crne Gore u SAD (konzul, Anto Seferović) mijenja dotadašnjeg počasnog generalnog konzula, Mihaila Pupina. Poslanstvo Crne Gore u Vašingtonu otvoreno je juna 1918. godine (od 1. avgusta do decembra, izvanredni poslanik i opunomoćeni ministar, dr Anto Gvozdenović, generalni ađutant kralja Nikole, a do 31. 01. 1921. konzul je Vilijam Frederik).
- 1916 (10. jun) Odluka austrijskih okupacionih vlasti o pečaćenju postojećih papirnih novčanica crnogorskih perpera: da bi se iz naroda izvukle što veće količine srebrnog i zlatnog kovanog novca i spriječio uvoz novih banknota.
- 1916 poništavanje crnogorskog novca i njegovog obezvređivanja pečaćenjem ("K.u K. MILITAR GENERALGOUVERNEMENT IN MONTENEGRO KREISKOMMANDO") u okružnim komandama: na Cetinju, u Nikšiću, Pljevljima, Podgorici, Starom Baru i Peći. Ispečatirano je manje od trećine perpera koji su se nalazili u prometu (donošeni su većinom samo u krajnjoj nuždi). Okupacione vlasti su uspostavile (u Beču štampan) austrijski ("arbanaški") perper: na licu korišćen i albanski jezik, a na naličju njemački.
- 1916. Taksene marke Kraljevine Crne Gore, iz 1912. sa crnim pretiskom ("K.U.K. Militar Verwaltung in Montenegro") za vrijeme austrougarske okupacije .
 Taksene marke (Kraljevine Crne Gore, iz 1912)
sa crnim pretiskom, za vrijeme austrougarske okupacije, 1916. godine
- 1917 (mart) u Ćako (provincija Argentine) stižu prvi doseljenici iz Crne Gore, formirajući svoju koloniju (Colonia La Montenegrina). Kasnije u provinciju dolazi sve veći broj Crnogoraca (mjesta: Montenegrino, Quitilipa, Machegay i Roljue Seanz Pena)
formirajući svoja društva (najznačajnije: kulturni dom "Durmitor"). Danas u ovoj provinciji živi oko 5000 potomaka crnogorskih doseljenika.
- 1917 (početkom) Austrijski okupacioni perper (vrijednosti: 1, 2, 10, 20, 50 i 100).
|
|
Grahovo
